جراحی شکاف کام و لب یک روش درمانی در جهت رفع یکی از نقایص مادرزادی که معمولاً در دوران جنینی برای فرد اتفاق میافتد به شمار میرود.
این بیماری که از جمله شایع‌ترین ناهنجاری‌های مادرزادی در سر تا سر دنیا محسوب میشود و به طور تقریبی از هر ۷۰۰ کودک متولد شده در جهان یک نفر به شکاف لب و کام دچار میشود به این صورت اتفاق میافتد که در هفته ششم و آخر سه ماهگی اول بارداری که به ترتیب لب‌ها و کام به صورت کامل شکل میگیرند، در اثر نبود و فقدان بافت کافی و مناسب برای ایجاد لب و کام این بیماری به دو صورت شکاف لب (پارگی و یا بستن نشدن کامل لب را که لب شکری مینامیند) و شکاف کام( ایجاد شکاف در سقف دهان ) بروز میدهد.
درمان به موقع این بیماری که معمولاً در دوران کودکی به وسیله روشهای ارتودنسی و جراحی شکاف کام و لب راحت‌تر انجام میشود میتواند علاوه بر زیبایی ظاهری نقش موثری در روحیه و اعتماد به نفس فرد در دوران بزرگسالی داشته باشد.
شکاف لب و کام چند نوع دارد؟
به صورت کلی شکاف لب و کام به سه شکل زیر اتفاق میافتد:
- فقط لب دچار شکاف میشود.
- فقط کام دچار شکاف میشود.
- لب و کام هر دو دچار شکاف میشوند.
شکاف لب ممکن است به صورت خیلی خفیف و در حد یک فرو رفتگی در قسمت لب بالایی اتفاق بیفتد یا اینکه به صورت عمیق از لب تا سوراخ بینی امتداد داشته باشد و به سمت کام سخت و یا حتی کام نرم هم ادامه پیدا کرده باشد.
شکاف لب همچنین ممکن است به صورت یک طرفه و یا دو طرفه اتفاق بیفتد که بهترین زمان برای درمان آن و جراحی شکاف کام و لب سه تا شش ماهگی کودک میباشد و بهتر است تا شما برای این منظور به یک جراح فک و صورت در مراکز درمانی معتبر نظیر مرکز جراحی تهران مراجعه کنید.
دلایل ایجاد اختلال شکاف لب و کام در کودکان
تحقیقات و پژوهش‌های انجام شده از جمله دلایل ایجاد این فضای غیر طبیعی در لب بالا، آلوئول و یا کام میتوان موارد زیر را نام برد:
- وراثت
تحقیقات انجام شده نشان داده است که عامل وراث در ۳۳ تا 36 درصد موارد رابطه مستقیمی با ایجاد شکاف لب و کام در افراد داشته است به این شکل که در صورت ابتلا فرزند اول به این نقص مادرزادی احتمال مبتلا شدن فرزند بعدی به شکاف لب و کام تا ۵ درصد افزایش مییابد در حالی که در صورت ابتلا یکی از والدین به این عارضه، احتمال مبتلا شدن فرزند ۱۵ درصد افزایش مییابد.
- عوامل محیطی
از جمله عوامل محیطی تاثیرگذار در ایجاد شکاف کام و لب میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماریهای مادرزادی نظیر بیماریهای عفونی، دیابت، هیپوتیروئیدیسم
- مصرف داروهای متعدد در زمان بارداری نظیر داروهای کورتونی، داروهای ضد تشنج و صرع
- مصرف انواع آرامش بخشها نیز در زمان بارداری افزایش ۱۰ درصدی مبتلا شدن فرد را به این عارضه به دنبال دارد.
- کمبود ویتامین هایی نظیر ریبوفلاوین، یتامین ب ۶ ، اسید فولیک، ویتامین A در زمان بارداری
توجه داشته باشید که مصرف بالای ویتامین A نیز در گاهی مواقع منجر به افزایش بروز شکاف لب و کام میشود در حالی که مصرف مرتب اسید فولیک در چهار ماه اول بارداری میتواند نقش محافظتی موثری در برابر ایجاد شکاف داشته باشد.
- هیپوکسی
هیپوکسی نیز یکی دیگر از دلایل مبتلا شدن کوک به شکاف کام و لب میباشد که از دلایل موثر ایجاد کننده هیپوکسی در کودک میتوان به سیگار کشیدن مادر اشاره کرد.
- عوامل روانی و هیجانی
ایجاد تنش، اضطراب و استرسهای زیاد نیز از جمله دلایل ایجاد شکاف لب و کام میباشد.
شکاف لب و کام چه مشکلاتی و عوارضی به دنبال دارد؟
از جمله مشکلات این شکاف برای کودکان که بعد از جراحی شکاف کام و لب رفع میشود میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکلات مربوط به تغذیه
شکاف لب در تغذیه کودک مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند اما شکاف کام مانع از تغذیه درست کودک و مکیدن شیر توسط کودک میشود زیرا برای انجام عمل مکیدن نیاز به ایجاد یک خلا در دهان وجود دارد و وجود شکاف کام در دهان از ایجاد این خلا جلوگیری میکند و ممکن است شیر در گلوی کودک بپرند و یا از بینی او خارج شود که برای رفع این مشکل معمولا بعد از مشورت با متخصص اورتونسی از دستگاه اورتونسی استفاده میکنند به این صورت که این دستگاه با چسبیدن به سقف دهان نوزاد هنگام شیر خوردن باعث مسدود شدن شکاف و تس
هیل عمل مکیدن شیر توسط کودک میشود و از انتقال شیر به بینی نوزاد جلوگیری میکند.
نکته ای که باید به آن توجه کنید این است که به کار بردن سر پستانکهای عادی برای این نوزادان به دلیل ناتوانی در عمل مکیدن ممکن نیست و برای تغذیه آنها باید از پستانک و سایر وسایل مخصوص همچون شیشههای فشاری استفاده کنید تا شیر راحت‌تر وارد دهان کودک شود.
- مشکلات تکلمی
در بعضی از کودکان مبتلا به شکاف لب و کام مشکلات تکلمی به وجود می‌آید به این صورت که دیرتر از کودکان عادی شروع به صحبت کردن میکنند و یا اینکه صحبت کردن آنها به اصطلاح تودماغی میباشد که بعد از جراحی شکاف کام و لب و مراجعه به گفتار درمانی این مشکل آنها به صورت کامل رفع میشود.
- مشکلات شنوایی
توجه داشته باشید که در این کودکان به دلیل مختل شدن عمل شیپور استاش گوش احتمال افزایش جمع شدن مایع در گوش میانی و در نتیجه بالا رفتن احتمال عفونت گوش وجود دارد که به مرور زمان منجر به کم شدن شنوایی و حتی کر شدن کامل فرد میشود لذا بهتر است کودک در سن ۳ تا ۶ ماهگی مورد معاینه متخصص گوش و حلق و بینی قرار بگیرد.
- مشکلات دندانی و فکی
از آنجایی که به دلیل وجود شکاف کام ممکن است جوانههای دندانی در ناحیه شکاف در فک بالا اصلا وجود نداشته باشند و یا به صورت کوچک شکل بگیرند، تعداد دندانها و نظم آنها تحت تاثیر قرار میگیرد و ممکن است دندانها بر روی هم رشد کنند.
مشکل دیگری که این نامرتبی دندانها و رشد آنها در مسیر نامناسب و همچنین انجام جراحیهای متعدد برای این افراد ایجاد میکند کاهش رشد فک بالا میباشد که برای رفع این مشکل باید کودک تحت نظر متخصص ارتودنسی قرار بگیرد تا به وسیله استفاده از دستگاههای ثابت و متحرک ارتودنسی کار ردیف کردن دندانها، کشیدن فک بالا به سمت جلو و همچنین پر کردن فضاهای خالی به وسیله ایمپلنت توسط متخصص ارتودنسی انجام شود.
- مشکلات مربوط به روح و روان
این کودکان معمولاً به دلیل غیر عادی بودن شکل ظاهری و مبتلا بودن به مشکلات تکلمی و …. اعتماد به نفسشان کاهش پیدا میکند و مشکلات روحی، روانی زیادی را متحمل میشوند که در بیشتر موارد دلسوزی بیش از حد والدین و دور کردن فرزند از اجتماع نیز مزید بر علت شده لذا به والدین توصیه میشود تا با فرزند خود عادی و همانند سایر فرزندان برخورد کنند.
شکاف لب و کام به چه صورت درمان میشود؟
درمان شکاف لب وکام میتواند با یک مدیریت درمانی بهینه و با نتیجه دهی بسیار عالی باعث عادی شدن چهره و نحوه گفتار افراد شود به این صورت که در مرحله اول برای تغذیه کودک باید به متخصص ارتودنسی مراجعه کرد تا در صورت نیاز، دستگاه ارتودنسی در جهت کمک به کودک در عمل مکیدن تهیه شود در مرحله بعد شما باید برای بسته شدن شکاف و جراحی شکاف کام و لب به بهترین متخصص جراح فک و صورت مراجعه کنید که به طور معمول بهترین زمان درمان شکاف لب در ۳ ماهگی نوزاد و بهترین زمان برای جراحی کام تا قبل از یک سالگی در نظر گرفته شده است.
برای درمان کامل در مراحل بعدی باید به متخصصین ارتودنسی مراجعه کرد تا به وسیلهی درمانهای ارتودنسی ثابت و متحرک در جهت بهبود نحوه قرارگیری دندانها و همچنین ایجاد زمینه مناسب برای رشد فک بالا انجام میشود که معمولاً از سن ۵ یا ۶ سالگی تا سن ۱۲ سالگی ادامه دارد.
توجه داشته باشید که در صورت همکاری مناسب بیمار و مراجعه به موقع میتوان فک بالا را به وسیله دستگاههای ارتودنسی بدون نیاز به جراحی شکاف کام و لب سمت جلو بکشیم.